Bir ara yaşlı bir amca yolumu keserek “Ölen kişilerin ruhu tekrar dünyada iken yaşadıkları mekanları ziyaret eder mi? Kimi hocalar eder diyor, kimisi de yok öyle bir şey diyor. Sen ne dersin?” diye bana sordu. Ben de kendi düşüncelerim doğrultusunda bu soruyu cevaplandırmaya çalıştım. Dedim ki; “Bak Hacı Amca… Bu zamana kadar daha önce bu dünyadan ayrılıp gitmiş bir yakınının ruhuyla oturmuş, konuşmuş, sohbet etmiş, öbür alemden haber almış birisini duymadım. Sen de duymamışsındır. Evine bir ruhun geldiğinden haberdar olan birini de görmedim. Hadi evimize geldi diyelim. Geldiğinden haberdar olmadıktan, onunla bir diyaloga geçmedikten sonra gelmiş olsa ne olur gelmemiş olsa ne olur? Hatta bir iki tane de değil tüm ruhlar evimizde toplanmış olsa ne anlam ifade eder? Ama ben sana şunu söyleyeyim; eğer mesele önden gidenlerin arkadan gelenlerle irtibat halinde olması ise bu noktayı İbrahim (as)ın dilinden Allah bizlere şöyle naklediyor. Diyor ki İbrahim as (Şu’ara 84) “ Rabbim! Ardımdan gelen nesil içerisinde beni hayırla anılanlardan eyle…” Bu dua ifadesi basit bir ifade gibi gözükebilir. Oysa bu ifade bizim dilimizden döküldüğünde hem kendimizi doğruluk, güzellik, güzel örneklik noktasında bir şekle sokmuş veya sokmamız gerektiğini kabul etmiş oluruz, hem de bu dünyadan ayrılıp gittikten sonra bile ardımızdan gelenlere bir kimlik kazandırma, onları bir eğitime tabi tutma çabası içinde olmuş oluruz. Önce şunu düşünürüz… Aslında merak ederiz... Acaba benim ardımdan neler konuşulur veya konuşulacak? Ya da benimle ilgili zihinlerde hangi düşünceler mekan tutacak? İbrahim as hayırla anılmayı murat ettiğine göre bunun tersi bir anılma da, yani hayırsız anılmada var demektir. Öyle ise benim hayırla, güzellikle anılmam için, hayırla anılmama sebep olacak davranışlar yapmam gerekir. Düşünebiliyor musun?  Dünyadan ayrılalı belki de yıllar olmuş. Ardından gelen evlatların, torunların almışlar seni evin baş köşesine… “ Babamız! Allah kendisine rahmet etsin. Bize hep güzelliklerden, güzel davranışlardan bahsederdi. Dosdoğru olmamızı öğütlerdi… Tembellik onun gözünde sanki tedavisi imkansız bir hastalık gibiydi…” Torunlardan birisi kalktı onunla ilgili “Gündüz onun ne bir defa uyuduğuna şahit oldum, ne de boş boş oturduğuna…” diyerek bir tespitini ortaya koydu. Peki, ne oldu şimdi? Sen ardından gelen nesli ziyaret etmiş oldun. Onlarla aynı ortamı, aynı mekanı paylaştın. Onlar bedenleri ile orada bulunurken sen bedensiz kişiliğinle oradaydın. Yani siz, bir aradaydınız. Bunu da bir yana bırakalım. Mezarları, oradaki  ölmüş insanları sadece dua üzerinden anma mekanları olarak görmeyelim. Şöyle de düşünün… Oğlun, torununla beraber mezarının başına gelmiş. Ve “Rahmetli babam çok dürüst bir insandı. Herkes bu bölgede onun gibisinin zor bulunacağını söylüyor. Gerçekten adam gibi adamdı” diyerek mezar üzerinden duygu ve düşüncelerini çocuğuna aktardı. Aslında bu aktarış sende bulunan güzel hasletlerin, davranış güzelliklerinin, seçkin kişilik özelliklerinin adeta toprağın altından alıp silinip temizlendikten sonra torununun kimlik ve kişiliğini şekillendiren zihin duvarına yapıştırılması demektir. Böylece ne yapmış oldun? Hayırla anılmak suretiyle sende var olan güzelliklerin arkandan gelenlere aktarılmasına sebep olmuş oldun. Bu metot çok etkili ve işe yarayan bir metottur. “Senin baban… Senin annen, deden, ninen çok dürüst bir insandı…”  Bu güzel hasletleri arkandan gelen kişiye veya nesle birkaç defa söyleseler o kişi mutlaka bu yakıştırmalardan etkilenip üzerine düşen payı alacaktır. Bu davranışı sadece kişisel güzelliklerin aktarımı olarak düşünüp takılmayalım. Bu durum aynı zamanda toplumsal güzelliklerin de arkadan gelen nesillere aktarım yoludur…” diye anlattık. Ve amcamız haklısın demekle yetindi…